Scans onthullen ‘Maya-metropool’ in jungle van Guatemala

In een enorm en wijdvertakt netwerk van oude steden woonden miljoenen mensen – veel méér dan tot nu toe werd aangenomen. (donderdag, 1 februari 2018)

”We zullen nog honderd jaar nodig hebben om te begrijpen wat we hier allemaal zien”

Kijk Lost Treasures of the Maya Snake Kings op 11 februari om 20:30.

Het wordt als een belangrijke doorbraak in de archeologie van de Maya’s beschouwd: de ruïnes van meer dan 60.000 huizen, paleizen, verhoogde ‘snelwegen’ en andere bouwwerken die eeuwenlang in de jungle van noordelijk Guatemala verborgen hebben gelegen, zijn nu door onderzoekers geïdentificeerd.

‘Wat we weten is de druppel, wat we niet weten de oceaan’

Met behulp van een revolutionaire technologie genaamd LiDAR (‘Light Detection And Ranging’ – ‘Licht-detectie en -peiling’) wisten onderzoekers op luchtopnamen van de onbewoonde jungle het bladerdak op digitale wijze te verwijderen. Daarbij kwamen de uitgestrekte ruïnes van een precolumbiaanse Maya-beschaving aan het licht die veel complexer en wijdvertakter was dan de meeste experts tot nu toe hadden aangenomen.

“Uit de LiDAR-beelden blijkt duidelijk dat dit hele gebied een stelsel van nederzettingen was, op een schaal en met een bevolkingsdichtheid die tot nu toe zwaar is onderschat,” zei Thomas Garrison, archeoloog aan het Ithaca College, National Geographic-onderzoeker en specialist in het gebruik van digitale technologieën voor archeologisch onderzoek.

Garrison is lid van een samenwerkingsverband van onderzoekers die deelnemen aan een project onder leiding van de Stichting PACUNAM (‘Patrimonio Cultural y Natural Maya’), een Guatemalteekse non-profitorganisatie voor wetenschappelijk onderzoek, duurzame ontwikkeling en bescherming van cultureel erfgoed.

Thomas Garrison, archeoloog aan het Ithaca College, National Geographic-onderzoeker en specialist in het gebruik van digitale technologieën voor archeologisch onderzoek.

In het project werd 2100 vierkante kilometer van het ‘Reservaat van de Maya-biosfeer’ in de Guatemalteekse regio Petén gescand, waarmee de tot nu toe omvangrijkste LiDAR-gegevenskaart voor archeologisch onderzoek tot stand is gekomen.

De resultaten lijken erop te wijzen dat Midden-Amerika een Maya-beschaving kende die 1200 jaar geleden op haar hoogtepunt was en meer doet denken aan geavanceerde oude culturen als die van Griekenland of China dan aan de verspreide en dunbevolkte stadstaten die op basis van veldonderzoek tot nu toe waren aangenomen.

Naast honderden nog nooit ontdekte bouwwerken toonden de LiDAR-beelden ook verhoogde straten tussen stedelijke centra en steengroeven. Met een complex stelsel van irrigatiekanalen en terrassen werd intensieve landbouw bedreven, op een schaal die enorme aantallen mensen kon voeden en die het landschap ingrijpend veranderde.

De oude Maya’s hebben nooit gebruik gemaakt van het wiel of van lastdieren, maar “deze beschaving kon letterlijk bergen verzetten,” zei Marcello Canuto, archeoloog aan de Tulane University en deelnemer aan het project.

“We gingen van de arrogante westerse houding uit dat complexe beschavingen niet in de tropen kunnen opbloeien, dat de tropen een gebied is waar beschavingen ten onder gaan,” zei Canuto, die archeologisch onderzoek doet op een vindplaats in Guatemala met de naam ‘La Corona’. “Maar door het bewijs van LiDAR-opnamen uit Midden-Amerika en Angkor Wat in Cambodja kunnen we nu aannemen dat zich complexe samenlevingen in de tropen hebben gevormd en dat ze zich vandaaruit hebben ontwikkeld.”

Verrassende inzichten

“LiDAR brengt een revolutie in de archeologie teweeg zoals de ruimtetelescoop Hubble dat in de astronomie heeft gedaan,” zei Francisco Estrada-Belli, archeologe aan de Tulane University en National Geographic-onderzoeker. “We hebben honderd jaar nodig om al die gegevens te analyseren en echt te begrijpen wat we hier eigenlijk zien.”

Toch hebben de scans al enkele verrassende inzichten opgeleverd in het patroon van de nederzettingen, de onderlinge verbindingen tussen stedelijke centra en de militaire aanwezigheid in het Maya-laagland. Op haar hoogtepunt, in de klassieke periode (van circa 250 n.Chr. tot 900 n.Chr.), bestreek de Maya-beschaving een regio die twee keer zo groot was als het middeleeuwse Engeland, maar het gebied was veel dichter bevolkt.

“De meeste experts gingen uit van een geschat bevolkingsaantal van rond de vijf miljoen mensen,” zei Estrada-Belli, die leiding geeft aan een multidisciplinair archeologisch project in Holmul, Guatemala. “Met deze nieuwe gegevens is het plausibel om aan te nemen dat hier tien tot vijftien miljoen mensen leefden – ook in de talloze, laaggelegen moerasgebieden die door de meesten van ons als onbewoonbaar werden beschouwd.”

Bijna alle Mayasteden waren onderling verbonden door middel van loopwegen die breed genoeg waren om aan te nemen dat ze veel werden gebruikt voor het vervoer en andere vormen van communicatie binnen de regio. Deze ‘snelwegen’ waren verhoogd, zodat ze ook in het regenseizoen goed begaanbaar bleven. In een deel van de wereld waar het meestal te veel of te weinig regent, werd de waterstand nauwgezet gepland en beheerd met behulp van kanalen, dijken en reservoirs.

“Wat betreft ambitie en mogelijk baanbrekende gevolgen is dit project ongekend.”

door Kathryn Reese-Taylor

Tot de meest verrassende ontdekking behoorde de alomtegenwoordigheid van verdedigingsmuren, bastions, terrassen en forten. “Oorlogvoering vond dus niet alleen plaats tegen het einde van deze beschaving,” zei Garrison. “De militaire aanwezigheid was grootschalig, systematisch en langdurig.”

De scans onthulden ook duizenden kuilen die in recente tijden door plunderaars zijn gegraven.

“Veel van de nieuwe vindplaatsen zijn nieuw voor ons – maar niet voor de grafrovers,” zei Marianne Hernandez, voorzitter van de Stichting PACUNAM.

Ook de verslechtering van het milieu is een punt van zorg. Elk jaar raakt Guatemala zo’n tien procent van zijn bossen kwijt; de ondergang van habitats gaat vooral snel in het grensgebied met Mexico, waar illegale boeren stukken bos platbranden en vrijmaken voor landbouw en bewoning.

“Door deze vindplaatsen te identificeren en meer inzicht te krijgen in een oude beschaving, hopen we de mensen ervan bewust te maken hoe belangrijk het is om deze plekken te beschermen,” zei Hernandez.

Het onderzoek is de eerste fase van het PACUNAM-LiDAR-Initiatief, een driejarig project waarbij uiteindelijk zo’n 14.000 vierkante kilometer van het Guatemalteekse laagland – deel van een precolumbiaans systeem van nederzettingen dat zich tot aan de Golf van Mexico uitstrekt – wordt gescand.

“Wat betreft ambitie en mogelijk baanbrekende gevolgen is dit project ongekend,” zei Kathryn Reese-Taylor, een archeologe van de University of Calgary en Maya-kenner die niet bij het PACUNAM-onderzoek was betrokken. “Na vele tientallen jaren van nauwkeurig veldonderzoek in de jungle was nog geen enkele archeoloog op deze vindplaatsen gestuit. Sterker nog, we hebben nooit het overzicht gehad dat we nu door deze gegevens hebben. Het trekt letterlijk een sluier weg en laat ons de Maya-beschaving zien zoals de oude Maya’s haar zagen.”

Kijk Lost Treasures of the Maya Snake Kings op 11 februari om 20:30.

Bron: National Geographic